Źródło: Rzeczpospolita, autor: Michał Kołtuniak
W gospodarce funkcjonuje wiele danych, które mogą podlegać ochronie – od informacji tworzonych samodzielnie przez przedsiębiorcę, stanowiących o jego przewadze na rynku, po dane uzyskiwane od klientów.
W gospodarce funkcjonuje wiele informacji i danych. Znaczna część z nich może być wykorzystywana przez firmy, a ich posiadanie lub umiejętność wykorzystania może przekładać się na lepszą pozycję konkurencyjną. Właśnie dostęp do wiedzy, stosowanych w danej branży rozwiązaniach technologicznych, wykorzystywanych systemach zarządzania sprawia, że jedne firmy radzą sobie na rynku lepiej, a inne gorzej. Że jedne są liderami, a inne próbują na rynku się utrzymać.
Informacje istotne dla firmy mogą podlegać specjalnej ochronie, nawet jeżeli jest to związane z ich upublicznieniem. Przykładem mogą być patenty, dzięki którym innowacyjni przedsiębiorcy, a także ośrodki naukowo-badawcze, instytuty naukowe lub indywidualni wynalazcy ogłaszają stworzenie czegoś nowego, czasem przełomowego, nadającego się do komercjalizacji. Chociaż poprzez procedurę patentowania dzielą się swoją wiedzą ze światem, to zyskują ochronę, w tym sensie, że nikt inny nie może bez zgody twórcy (legalnie) korzystać z nowego rozwiązania przez określony czas.
Jednak nie zawsze firmy decydują się na korzystanie z tej drogi ochrony. A wynika to z wielu przyczyn. Po pierwsze uzyskanie ochrony patentowej, która byłaby skuteczna na całym świecie jest niezwykle kosztowne. Po drugie nie wszystkie udoskonalenia, informacje i dane mogą podlegać takiej ochronie. Mówiąc dokładniej, nie wszystkie tajemnice mają jednocześnie zdolność patentową. Przykładowo nie da się opatentować samego sposobu organizacji pracy lub metody kontroli jakości towarów lub usług wprowadzonych w firmie, a dających jej przewagę na rynku. Jest to rodzaj „wynalazku”, który nie może podlegać ochronie patentowej. Jak zatem go chronić?
Nieuczciwa konkurencja.
Musi on stanowić tajemnicę przedsiębiorstwa. Wtedy taka wiedza, informacja, którą dysponuje firma jest chroniona przed nieuczciwym wykorzystaniem przez inne osoby. Jak stanowi bowiem ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (DzU z 2003 r., nr 153, poz. 1503 ze zm.) w art. 3, czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta. A czynami takimi są w szczególności:
– wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa,
– fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług,
– wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług,
– naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa,
– nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy,
– naśladownictwo produktów,
– pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie,
– utrudnianie dostępu do rynku,
– przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną,
– nieuczciwa lub zakazana reklama,
– organizowanie systemu sprzedaży lawinowej,
– prowadzenie lub organizowanie działalności w systemie konsorcyjnym.
Jak widać, przepis ten wskazuje m.in. na naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa. Co jednak świadczy o istnieniu tajemnicy? Jak zdefiniowane jest to pojęcie? Odpowiedzi należy szukać w art. 11 wspomnianej ustawy. Przepis ten precyzuje, że czynem nieuczciwej konkurencji jest przekazanie, ujawnienie lub wykorzystanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa albo ich nabycie od osoby nieuprawnionej, jeżeli zagraża lub narusza to interes przedsiębiorcy. Natomiast przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności.
Z wyjaśnień urzędu
Odwołując się do dokumentu przygotowanego przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów („Informacja o sposobie składania wniosków o ograniczenie prawa wglądu w postępowaniach”) można powiedzieć, że aby określone informacje mogły zostać uznane za tajemnicę przedsiębiorstwa i mogły skorzystać z przysługującej im ochrony, muszą spełniać łącznie następujące przesłanki:
– nie mogą być ujawnione do wiadomości publicznej,
– muszą stanowić informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą,
– przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności.
Pierwsze oznacza, że za tajemnicę przedsiębiorstwa nie zostaną uznane publicznie dostępne informacje, w tym np.:
– dane z KRS,
– dane CEIDG,
– dane zawarte w rocznych sprawozdaniach finansowych,
– informacje opublikowane na stronach internetowych, w ogólnodostępnych raportach, prasie branżowej lub na ulotkach informacyjnych,
– dane ujawnione w czasie publicznych prezentacji.
Drugi warunek może być spełniony dla takich kategorii, jak np. plany techniczne, listy klientów, metody kontroli jakości towarów i usług, sposób organizacji pracy. Jeśli inne informacje nie będę mieć co najmniej minimalnej wartości ekonomicznej (tj. wykorzystanie tych informacji pozwoli innemu przedsiębiorcy zaoszczędzić wydatki lub zwiększyć zyski), nie zostaną one uznane za tajemnicę przedsiębiorstwa.
Wreszcie ostatnia przesłanka mówi o podjęciu działań, ale nie mogą to być jakiekolwiek działania, lecz takie, które mają zapewnić rzeczywistą ochronę tych informacji przed dostępem osób nieuprawnionych. Działania te mogą mieć charakter techniczny (np.: dozór fizyczny, kontrola dostępu do pomieszczeń, monitoring, właściwy obieg dokumentacji lub technologie zapewniające bezpieczeństwo sieci informatycznych przedsiębiorstwa) lub prawny (np.: poinformowanie pracowników o potrzebie ochrony informacji, wewnętrzne procedury, klauzule w umowach o pracę, oddzielne umowy o poufność, zakazy konkurencji, oświadczenia o poufności dokumentów wysyłanych drogą elektroniczną lub tradycyjną). Niepodjęcie przez przedsiębiorcę ww. działań będzie natomiast oznaczać, że godzi się on, aby dostęp do informacji miał nieograniczony krąg osób.
Inne przykłady
Oprócz tajemnicy przedsiębiorcy, która dla swojego zaistnienia, a tym samym ochrony, musi spełniać powyższe przesłanki, prawo chroni także inne informacje i dane. W szczególności można wskazać na:
– tajemnicę bankową w rozumieniu art. 104 i 105 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (DzU z 2016 r., poz. 1988 ze zm.),
– tajemnicę ubezpieczeniową w rozumieniu art. 35 ustawy z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (DzU z 2015 r., poz. 1844 ze zm.),
– tajemnicę zawodową w rozumieniu art. 280 ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (DzU z 2016 r., poz. 1896),
– informacje niejawne podlegające ochronie na podstawie ustawy z 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych (DzU z 2016 r., poz. 1167),
– tajemnicę statystyczną na podstawie art. 38 ustawy z dnia 29 czerwca 1995r. o statystyce publicznej (DzU z 2016 r. poz. 1068),
– tajemnicę zawodową na podstawie art. 147–153 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (DzU z 2016 r., poz. 1636 ze zm.),
– tajemnicę skarbową w rozumieniu art. 293 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. Ordynacja podatkowa (DzU z 2015 r., poz. 613 ze zm.),
– tajemnicę telekomunikacyjną w rozumieniu art. 159 ustawy z dnia 14 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (DzU z 2016 r., poz. 1489 ze zm.).
Przykładowo, tajemnica bankowa obejmuje wszystkie informacje dotyczące czynności bankowej, uzyskane w czasie negocjacji, w trakcie zawierania i realizacji umowy, na podstawie której bank tę czynność wykonuje. Natomiast tajemnica komunikowania się w sieciach telekomunikacyjnych, zwana tajemnicą telekomunikacyjną, obejmuje m.in. dane dotyczące użytkownika, treść indywidualnych komunikatów oraz dane transmisyjne, które oznaczają dane przetwarzane dla celów przekazywania komunikatów w sieciach telekomunikacyjnych lub naliczania opłat za usługi telekomunikacyjne, w tym dane lokalizacyjne, które oznaczają wszelkie dane przetwarzane w sieci telekomunikacyjnej lub w ramach usług telekomunikacyjnych wskazujące położenie geograficzne urządzenia końcowego użytkownika publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych.
Odpowiedzialność karna
Zgodnie z art. 23. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, kto, wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi w stosunku do przedsiębiorcy, ujawnia innej osobie lub wykorzystuje we własnej działalności gospodarczej informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa, jeżeli wyrządza to poważną szkodę przedsiębiorcy, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat dwóch. Tej samej karze podlega, kto, uzyskawszy bezprawnie informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa, ujawnia ją innej osobie lub wykorzystuje we własnej działalności gospodarczej.
